Bu web sayfası, TÜBİTAK 1001 kapsamında 220K065 numaralı “Türkiye’de Vergi Okuryazarlığının Ölçülmesi, Geliştirilmesi ve Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinin Analizi” başlıklı projenin yaygın etkisini amacıyla kurulmuştur. Proje ile ilk kez Türkiye çapında uygulanan bir anket kullanılarak vergi okuryazarlığının ölçülmesi ve “Vergi Okuryazarlığı Skoru”nun belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca vergi okuryazarlığı ile vergi uyumu ilişkisi yapısal eşitlik modellemesi yaklaşımıyla analiz edilerek ve öneriler geliştirilerek Türkiye’de etkin bir vergi sisteminin ve başarılı bir vergi politikasının uygulanmasına katkı sağlanması da amaç olarak belirlenmiştir.
Proje kapsamında vergi okuryazarlığını ölçmeye yönelik mükelleflere, vergi ile ilgili eğitim almış öğrencilere ve meslek mensuplarına (serbest muhasebeci mali müşavir, yeminli mali müşavir) anket yapılmıştır. Anketten elde edilen veriler üzerinden Türkiye’de ilk defa vergi okuryazarlığı skoru ölçülmüş, faktör analizi yapılmış ve yapısal eşitlik modellemesi aracılığıyla vergi okuryazarlığı ile vergi uyumu arasındaki ilişki test edilmiştir.
Proje ile aşağıda sıralanan araştırma sorularına cevap aranmıştır:
- Türkiye’nin vergi okuryazarlığı skoru kaçtır?
- Vergi okuryazarlığı ile mükelleflerinin demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, mesleki deneyim, gelir düzeyi) arasında ilişki var mıdır?
- Vergi eğitimi alan ve almayan kişilerin vergi okuryazarlığı skoru arasında fark var mıdır?
- Vergi okuryazarlığı ile vergi uyumu arasındaki ilişkiyi belirleyen temel etkenler nelerdir?
- Çeşitli ülke uygulamalarından hareketle Türkiye için “Vergi Okuryazarlığı Rehberi” tasarımı geliştirilebilir mi?
Yapılan ölçümler sonucunda mükelleflerin vergi okuryazarlığı skoru 100 üzerinden 42 olarak hesaplanmıştır. Bu skor, mükelleflerin bilgi düzeyinin oldukça düşük olduğunu göstermektedir. Vergi eğitimi almış öğrencilerin vergi okuryazarlığı skoru 100 üzerinden 63 olarak hesaplanmış olup, bu skor öğrencilerin bilgi düzeyinin orta seviyede olduğunu göstermektedir. Son olarak meslek mensuplarının vergi okuryazarlığı skoru da 100 üzerinden 90 olarak hesaplanmıştır. Bu skor, meslek mensuplarının vergi ile ilgili bilgi düzeyinin oldukça yüksek olduğunu göstermektedir.
Vergi okuryazarlığı ile vergi uyumu ilişkisinin belirlenmesine yönelik olarak yapılan yapısal eşitlik modellemesinde aynı ölçek kullanılarak; mükellefler, üniversite öğrencileri ve meslek mensupları örneklemi için tahmin edilmeye çalışılmıştır. Tahmin edilen yapısal eşitlik modeli sonuçlarına göre vergi okuryazarlığının alt boyutları olan bilişsel boyut, duyuşsal boyut ve psikomotor boyutun doğrudan vergi uyumuna etkisi kadar, güven ve adalet algısı ile vergiye direnç üzerinden de dolaylı olarak vergi uyumu üzerinde önemli etkilerinin olduğu tespit edilmiştir.